Per 1 juli 2021 is de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) in werking getreden. De WBTR geeft met name voor de stichting, de vereniging en de coöperatie nieuwe, gewijzigde dan wel aanvullende regelingen.

De statuten van een stichting, vereniging of coöperatie vormen de (spel)regels van de organisatie. Het is belangrijk dat deze (spel)regels aansluiten bij de nieuwe wet. Regelmatig krijgen we van klanten de vraag wat de invoering van de WBTR betekent voor de statuten en wat er eventueel gewijzigd dan wel aangevuld moet worden in de statuten.

In deze nieuwsbrief bespreken we de meest ingrijpende veranderingen op grond van de WBTR voor de statuten van de stichting, de vereniging en de coöperatie. Daarnaast laten we je zien tot wanneer je de tijd hebt om de statuten aan te passen bij de notaris.

Ontstentenis en belet bestuurders en commissarissen

Wat houdt de regeling in?

Iedere stichting, vereniging en coöperatie is verplicht om een regeling op te nemen in de statuten wanneer alle bestuurders en (indien ingesteld) commissarissen hun taak niet kunnen uitvoeren door ontstentenis of belet. Ontstentenis wil zeggen dat een bestuurder of commissaris definitief zijn taak niet kan uitvoeren, bijvoorbeeld doordat deze overleden, ontslagen of opgestapt is. Belet wil zeggen dat een bestuurder of commissaris zijn taak tijdelijk niet kan uitvoeren, bijvoorbeeld omdat deze ziek, op vakantie of geschorst is.

Daarnaast kan je (hier ben je niet toe verplicht) een regeling in de statuten opnemen voor het geval niet alle maar één of meer bestuurders of commissarissen zijn taak niet kan uitvoeren door ontstentenis of belet.

Wanneer moet de regeling in de statuten staan?

De WBTR geeft aan dat de ontstentenis- en beletregeling bij de eerstvolgende statutenwijziging na 1 juli 2021 dient te worden opgenomen in de statuten.

Tegenstrijdig belang van bestuurders en commissarissen

Wat houdt de regeling in?

Heeft een bestuurder van een stichting, vereniging of coöperatie een direct of indirect persoonlijk belang bij een transactie, dat strijdig is met het belang van de stichting, de vereniging of de coöperatie? Dan mag die bestuurder niet aanwezig zijn bij de vergadering over deze transactie en mag hier geen stem over uitbrengen. Voor de vereniging geldt het volgende. Als nu alle bestuurders een tegenstrijdig belang hebben en er kan hierdoor geen besluit worden genomen, dan zegt de wet dat de raad van commissarissen het besluit kan nemen. Heeft een vereniging geen raad van commissarissen ingesteld? Of hebben alle commissarissen zelf een tegenstrijdig belang bij de transactie? Dan zegt de wet dat de ledenvergadering het besluit kan nemen, tenzij de statuten anders bepalen.

Omdat de stichting geen leden kent, zijn de regels voor de stichting als volgt. Als alle bestuurders van een stichting een tegenstrijdig belang hebben en er kan hierdoor geen besluit worden genomen, dan zegt de WBTR dat de raad van commissarissen het besluit kan nemen. Heeft de stichting geen raad van commissarissen ingesteld? Dan kan het bestuur toch een besluit nemen over de transactie. Het bestuur is dan wel verplicht om alle overdenkingen op papier te zetten, tenzij de statuten anders bepalen.

Heeft de stichting wel een raad van commissarissen ingesteld, dan mag de raad het besluit nemen wanneer alle bestuurders een tegenstrijdig belang hebben. Hebben alle commissarissen zelf een tegenstrijdig belang bij de transactie? Dan kan de raad van commissarissen toch een besluit nemen over de transactie. De raad is dan wel verplicht om alle overdenkingen op papier te zetten, tenzij de statuten anders bepalen.

Wanneer moet de regeling in de statuten staan?

De nieuwe tegenstrijdig belangregeling gaat op 1 juli 2021 direct en automatisch in. Vaak staat in statuten een oude tegenstrijdig belangregeling die niet overeenkomt met de nieuwe regeling. Ons advies is om de statuten zo snel mogelijk hiertoe aan te passen, zodat verwarring wordt voorkomen.

Meervoudig stemrecht

Wat houdt de regeling in?

De WBTR bepaalt dat een bestuurder of commissaris meer dan 1 stem kan uitbrengen. Het kan alleen niet zo zijn dat deze bestuurder of commissaris meer stemmen kan uitbrengen dan alle andere bestuurders of commissarissen samen. De bestuurder of commissaris mag met andere woorden geen meervoudig stemrecht hebben. Het volgende voorbeeld zal deze regel verduidelijken.

Wanneer er vier bestuurders zijn, dan mag in de statuten worden geregeld dat de voorzitter een doorslaggevende stem heeft (dus in feite twee stemmen) wanneer de stemmen staken. De andere bestuurders hebben in dat geval drie stemmen samen. De voorzitter heeft dus met zijn twee stemmen niet meer stemmen dan de andere bestuurders samen.

In een volgend voorbeeld is een doorslaggevende stem niet mogelijk. Als twee bestuurders het volledige bestuur vormen, dan mag geen van de bestuurders een doorslaggevende stem hebben. Een doorslaggevende stem betekent in een tweehoofdig bestuur dat de ene bestuurder meer stemrecht heeft dan de andere bestuurder. Dit is met de invoering van de WBTR verboden.

Waar zie je het meervoudige stemrecht met regelmaat voorbijkomen? In de statuten van een Stichting Administratiekantoor (STAK) wil nog weleens geregeld zijn dat (één van) de ouders in een familiebedrijf de meerderheid van de stemmen heeft.   

Wanneer moet de regeling in de statuten staan?

Wanneer er in de statuten een meervoudig stemrecht is opgenomen, dan verliest deze regeling in de volgende twee situaties zijn geldigheid:

• na verloop van 5 jaar na invoering van de WBTR, dus uiterlijk op 1 juli 2026; of
• wanneer tussentijds de statuten worden gewijzigd.

Raad van commissarissen

Met de invoering van de WBTR krijgt de raad van commissarissen voor de stichting, de vereniging en de coöperatie een plek in de wet. De wet spreekt van 'raad van commissarissen', maar dit toezichthoudende orgaan mag in de statuten ook 'raad van toezicht' worden genoemd.

De wet krijgt met de invoering van de WBTR specifieke regels (zoals hiervoor al deels is genoemd) voor de raad van commissarissen.

Voor stichtingen, verenigingen en coöperaties die een raad van commissarissen (of raad van toezicht) al hebben ingesteld in de statuten, is het van belang dat de statutaire regels overeenkomen met de nieuwe wetgeving.

We adviseren je om de statuten ook op dit punt te laten toetsen door de notaris.

One tier board

Ook is het mogelijk om binnen het bestuur een toezichthoudend bestuurder en een uitvoerend bestuurder te hebben op grond van de nieuwe wetgeving. Dit noem je een 'monistisch bestuur', ook wel genoemd een 'one tier board'. Het invoeren van een one tier board in de statuten is nu ook al mogelijk, dus nog voor de ingangsdatum van de WBTR. Met de invoering van de WBTR krijgt dit type bestuur een wettelijke basis. Een voordeel van het invoeren van een one tier board is dat je als toezichthoudend bestuurder nog dichter op de uitvoerders zit.

Wanneer moet de regeling in de statuten staan?

Bij Koninklijk Besluit van 11 juni jongstleden, is besloten de inwerkingtreding van de artikelen over de one tier board uit te stellen tot nader order. De reden voor het uitstel is dat de one tier board nog niet kan worden ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.

Als je al een one tier board hebt opgenomen in je statuten, dan kunnen wij (ook vóór de inwerkingtreding van deze artikelen) nagaan of de statutaire regeling aansluit bij de nieuwe regels van de WBTR.

Vragen?

Graag kijken we mee of de statuten van jouw organisatie voldoen aan de WBTR (en overige wet- en regelgeving) en bieden we passende oplossingen voor iedere situatie.